Đôi mắt già và cái lưỡi... nông nổi

"Cỏ mượt" - siêu mẫu nội y châu Âu

Chả trách, một người bạn thân của ông kể cho người viết bài này, rằng họ luôn phải "hạ nhiệt" Hoàng Quang Thuận. Vì ông thường tự khen mình và hỏi bạn bè rằng: Công nhận tôi tài không? (ảnh không liên quan đến bài viết)

Câu chuyện cái lưỡi... lắt léo còn chưa lắng xuống, mới đây, xã hội bỗng dậy sóng đàm tiếu bởi một câu chuyện văn chương mang đậm tính... hoang đường.

Nhân vật trung tâm của câu chuyện này - GSTS Hoàng Quang Thuận (Viện trưởng Viện Công nghệ Viễn thông - Trung tâm KHTN và CNQG, hiện sống và làm việc tại TP.HCM), tác giả của 2 cuốn Hoa Lư thi tập và Thi vân Yên Tử. 

Khi ông "lên báo" cho rằng, đó không phải thơ ông. Mà là của chính các bậc "tiền nhân" - đã mượn bút của ông để viết nên. Trước đó, Thi vân Yên Tử đã được trao giải "kỷ lục châu Á", còn Hoa Lư thi tập đang được ông Hoàng Quang Thuận làm hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận là... di sản ký ức nhân loại. 

Phủ lên tập thơ Thi vân Yên Tử là những câu chuyện kỳ bí... nửa trần nửa tiên, nửa hư nửa thực. Những câu chuyện kiểu như Truyền kỳ mạn lục (của Nguyễn Dữ, thế kỷ XVI), lại như Liêu trai chí dị (của Bồ Tùng Linh, nhà văn Trung Quốc, cuối thế kỷ XVII) nhưng xảy ra giữa thế kỷ XXI, và được chính tác giả kể lại. 

Đó là chuyện ông gặp và mua một con rắn hổ chúa có cái mào đỏ chót, do một thanh niên người dân tộc bắt được, tại gốc cây sứ cổ thụ 700 năm tuổi, sát cạnh mắt rồng của khu lăng mộ tổ vua Trần, được một nhà sư đặt tên Kim Xà. Khi được ông phóng sinh, Kim Xà còn ngóc cao đầu hơn 1m, gật gật đầu 3 lần bái biệt, rồi mới chịu trườn vào rừng thiêng Yên Tử. 

Đó là chuyện ông và nhà thơ Dương Kỳ Anh về "cầu thơ" tại Tràng An - Bái Đính. Thuyền qua Đền Trình, bỗng gặp con chim phượng hoàng tuyệt đẹp cánh trắng, mỏ vàng bay lướt qua. Cũng là khi ấy, thân thể ông như đột nhiên bị chìm vào một không gian trầm mặc, trang nghiêm và huyền ảo của mấy nghìn năm trước. 

"Phố đêm" - tranh của họa sĩ Direk Kingnok

Nhưng đặc biệt nhất, lạ lùng nhất là câu chuyện làm thơ như "nhập đồng" của ông

Ông Thuận và nhà thơ Dương Kỳ Anh cùng ký tên thỏa thuận vào 141 trang giấy trắng để thi... làm thơ, sau khi làm lễ tại Đền Trần. Đêm khuya ấy, lúc 12 giờ ông bỗng thấy như có luồng gió lạnh thổi qua, bèn lấy một tấm chăn choàng lên người và ngồi vào bàn viết. 

Rồi ông mải mê viết như "nhập đồng", như có "tiền nhân" nhập hồn mách bảo. Giật mình choàng tỉnh đã 4 giờ sáng, ông không tin được vào mắt mình - 121 bài thơ được viết theo thể tứ tuyệt Đường luật. Trong khi nhà thơ Dương Kỳ Anh cả đêm chỉ làm được vỏn vẹn... 4 câu. 

Đó là những chuyện ông kể và các báo đã viết tỷ mỉ. Người viết bài này chỉ muốn nhấn mạnh cái hoàn cảnh, cái không gian tiên ảo đã ra đời của tập thơ. 

Và không biết sức mạnh của Thi vân Yên Tử được thẩm định đến thế nào, nhưng mới đây, Tạp chí Nhà văn (Hội Nhà văn) đã tổ chức hẳn một hội thảo về thơ ông, "Hoàng Quang Thuận với non thiêng Yên Tử", với 21 tham luận ngợi ca, và những lời khen có cánh của rất nhiều nhà thơ, nhà phê bình trong giới. 

Xin trích dẫn: "Thơ Hoàng Quang Thuận là nghệ thuật cao nhất của thơ ca". 

"Đối với Hoàng Quang Thuận, không có ma quỷ nào đưa lối dẫn đường cả, mà chỉ có thần, phật phù hộ độ trì từ khi ông phát tâm nguyện làm đệ tử trung thành nơi cửa thiền, để rồi từ đấy những vần thơ thấm đẫm chất linh nghiệm báo ứng của tiền nhân hiện về". 

"Những câu thơ hay đến lạnh người"... 

"Thi vân Yên Tử tập hợp những vần thơ vừa thanh tao, tĩnh lặng, vừa huyền diệu, xa vắng, mang nhiều hàm ý sâu xa, lại gần gũi với đời thường dễ dàng thấm sâu vào lòng người". Vv.. và..v..v.. 

Nhưng khi cánh thơ phù vân Yên Tử bay lên, thì cũng có những cánh cung phê bình đắc địa... bay theo. Rút cục, những gì không phải "thơ thiền" đích thực, không phải là thi ca đích thực rớt xuống... bẽ bàng. 

Đó là khi nhà phê bình - Cây búa Nguyễn Hòa thẳng thắn: Nếu thực sự "tiền nhân mượn bút" của Hoàng Quang Thuận để "viết thơ" thì xem ra thơ của "tiền nhân" đã sa sút đến mức thê thảm... 

Với các bài thơ chưa đúng niêm luật, lại sáng tác từ cuối thế kỷ XX đến nay mà được gọi là "nghệ thuật Đường thi trác việt" thì đúng là... hết thuốc chữa! 

... Xin chớ nghĩ hễ trong bài thơ có hình ảnh chùa chiền, non cao, bóng núi, cây đa, mây trời, trăng treo, tiếng hạc..., là bài thơ sẽ có "chất thiền". Xin hãy hiểu rành rẽ về Thiền và thơ Thiền rồi hãy viết, kẻo lại rơi vào cảnh ngộ "vẽ rắn thêm chân"! 

Và ngày 14-8-2012 trên Tuần Việt Nam, người đọc kinh ngạc và sững sờ khi đọc bài viết của Luật sư Nguyễn Minh Tâm, một người bạn của ông Hoàng Quang Thuận, đồng thời cũng là một Phật tử. 

Bài viết phát hiện ra rằng, rất nhiều bài "thơ thiền" của ông Hoàng Quang Thuận chỉ là sự... sao chép lại những gì mà ông Trần Trương, Trưởng Ban Quản lý Yên Tử (1992-2003) viết trong cuốn "Chùa Yên Tử, Lịch sử - Truyền thuyết di tích và Danh thắng". 

Với những minh chứng, mà càng đọc càng thấy xấu hổ, vì sự sao chép nhân danh... tài thơ. 

Điều bất ngờ, mới đây, ông Trần Trương lại lên tiếng nhỏ nhẹ "thanh minh thanh nga", rằng Hoàng Quang Thuận không hề sao chép tài liệu của ông. Đến lượt dư luận nghi vấn luôn cả... ông Trần Trương. Vì sao? Vì lòng tốt bạn bè? Vì ông cũng bị "nhập đồng"? Hay vì cái gì khác nữa? 

Khi câu chuyện sao chép vỡ lở, khiến nhà thơ, "nhà khen thơ" nhìn nhau đâm ra... sượng sùng, người đọc có quyền đặt câu hỏi: 

- Vì sao, là người nghiên cứu khoa học, cái nghề đòi hỏi sự tỉnh táo, tĩnh trí, và tư duy logic thì cho dù, câu chuyện huyền bí xung quanh tập thơ Thi vân Yên Tử mà ông chứng kiến có là thật, nó cũng chỉ nên dừng ở mức "trà dư tửu hậu" chốn bạn bè. 

Không thể là loại truyện Truyền kỳ mạn lục, hay Liêu trai chí dị thời mới đem ra công bố giữa văn minh của IT, chắc chắn sẽ chỉ chuốc lấy những đàm tiếu, hoài nghi. Hay chính vì ông thích... nổ? 

- Vì sao, Hoàng Quang Thuận "nhập đồng" làm thơ đã đành, lại còn kéo theo cả các nhà thơ chuyên nghiệp, nhà phê bình chuyên nghiệp và cả hội làm nghề chuyên nghiệp... "lên đồng" chẳng kém ông, ca tụng hết lời? 

Đến nỗi, có người đã trích dẫn cả nhà tâm thần học Gustave Le Bon, để nghi vấn hiện tượng đám đông ca ngợi, tụng xưng một việc làm vô lí cũng được tâm thần học và tâm lí học giải thích bằng hiện tượng "tâm lí đám đông". 

Bây giờ, thơ ông "rớt giá" thê thảm, thì chẳng ai lên tiếng bênh vực. Hay vô tình họ làm cái việc mà thiên hạ vẫn mỉm cười bảo: Khen cho nó chết! 

"Chíp nhỏ" - Hot girl Trung Quốc

Xấu chàng, hổ... Tạp chí Nhà văn?

Chả trách, một người bạn thân của ông kể cho người viết bài này, rằng họ luôn phải "hạ nhiệt" Hoàng Quang Thuận. Vì ông thường tự khen mình, và hỏi bạn bè rằng: Công nhận tôi tài không? 

Cái sự "háo danh" đến mức ảo tưởng, huyễn hoặc ghê gớm đã khiến bạn bè ông từng "diễu": Ông vừa ở kho... thuốc nổ ra? Và với tính cách thích nổ, thì câu chuyện xung quanh thơ Hoàng Quang Thuận là nhất quán. "Kho thuốc" Hoàng Quang Thuận nổ, ông sẽ phải là người chịu thiệt hại đầu tiên! 

Những tai tiếng, những đàm tiếu xung quanh thơ Hoàng Quang Thuận, là cái "giá đắt" ông phải trả cho sự nông nổi, chỉ vì hai chữ danh - lợi tai quái. Dù thực sự, ông cũng là người biết làm thơ, hay làm thơ, thích làm thơ. Và cũng có những bài thơ hay... 

Có điều, ông si mê nàng Thơ. Nhưng nàng Thơ... chưa thực yêu ông. Ông muốn đạt tới "ngộ" (giác ngộ), nhưng có lẽ tục lụy còn quá nhiều, tham, sân, si còn quá lớn, nên... mới ngộ nhận chăng? 

Cũng cần làm sáng tỏ thêm một điều, Hoàng Quang Thuận cho biết ôngkhông hề gửi bất cứ tập thơ nào đi dự giải Nobel văn chương, mà do những người dịch và giới thiệu tác phẩm làm điều đó. Ở đây, tập Thi vân Yên Tử do GS-TS Nguyễn Đình Tuyến dịch sang tiếng Anh và chính ông Tuyến gửi đi dự giải này. 

Trộm nghĩ, dự thi giải Nobel là quyền tự do của cá nhân có tác phẩm văn chương, thi ca, đâu phải đặc quyền của riêng ai. Nhưng khổ nỗi, Nobel có chấp nhận được một tác phẩm đang mang tiếng là... sao chép không? Nếu sống dậy, liệu Nobel có nổi đóa vì cái tính háo danh của con người đã làm tên tuổi ông bị tổn thương, bị bẽ bàng không? 

Chỉ ngạc nhiên. Những đôi mắt trẻ em viết thơ, làm văn đời này, sao nhìn già dặn, sâu sắc và chua chát? Còn những đôi mắt già của các nhà thơ chuyên nghiệp, các nhà thẩm thơ, khen thơ chuyên nghiệp, lại bồng bột và nông nổi, hời hợt đến thế? 

Đáng mừng hay đáng buồn cho văn chương nước Việt đây? 

Kỳ Duyên

Thiếu nữ dân tộc - ảnh Việt Nam xưa