Đạo Hồi

Thánh địa Mecca

Năm điều căn bản của đạo Hồi:

1- Tuyên đọc câu Sahadah: La ila ha il lallah, có nghĩa là: "Allah là Đấng Duy Nhất để phụng thờ". 

2- Cầu nguyện ngày năm lần: Sáng sớm, trưa, xế trưa, chiều và tối. 

3- Bố thí. 

4- Nhịn chay tháng Ramadan. 

5- Hành hương tại Mecca. (ảnh không liên quan đến bài viết)

Nguồn gốc

Nguyên nghĩa của Hồi giáo trong tiếng Ả Rập là Islam và có nghĩa là "vâng mệnh, quy phục Thiên Chúa". Do được truyền sang Trung Quốc, mà chủ yếu là được người Hồi Hồi (có nơi gọi là Hồi Hột) tiếp nhận, nên phát triển ở trong vùng dân tộc thiểu số này. Người Trung Quốc thấy người Hồi Hồi theo tôn giáo lạ nên mới gọi là "Hồi giáo".

Đạo Hồi ra đời vào khoảng thế kỷ thứ 7 tại bán đảo Ả Rập, do Muhammad sáng lập. Đạo Hồi chỉ tôn thờ Allah Đấng Tối Cao, Đấng Duy Nhất (tiếng Ả Rập: الله Allāh). Muhammad là vị Thiên Sứ cuối cùng được Allah mặc khải Thiên Kinh Qu'ran (còn viết là Koran) qua Thiên sứ Gabriel.

Tuy cùng một hệ thống nhất thần của các tôn giáo khởi nguồn từ Abraham nhưng giáo lý Hồi giáo không chịu ảnh hưởng tư tưởng của Cơ đốc giáo và Do Thái giáo. Thể hiện rõ trong kinh Koran (trong 6219 câu của kinh này đã thể hiện nội dung của kinh Cựu Ước và Tân Ước). Không như những tôn giáo bạn, đạo Hồi chỉ có duy nhất một quyển thiên kinh Qu'ran, gồm có 114 chương, 6236 tiết. Đối với các tín đồ Hồi giáo, thiên kinh Qu'ran là một vật linh thiêng, vì đó chính là lời phán của Allah Đấng Toàn Năng.

"Giấc mơ" - người mẫu châu Âu

Người Hồi giáo tin tưởng các vị sứ giả đến trước sứ giả Muhammad, kể từ Adam đến Jesus xuyên qua Noah, Abraham, Moise... Họ cũng tin tưởng Cựu ước và Tân ước là kinh sách của Allah nhưng họ không thi hành theo vì sự lệch lạc do người Do Thái giáo và Thiên Chúa giáo tạo ra và thiên kinh Qur'an được Allah mặc khải xuống để điều chỉnh lại những gì đã sai trái ở hai kinh sách đó.

Jesus đối với người Hồi giáo là một sứ giả rất được kính mến, nhưng họ không tin Jesus là con của Thiên Chúa (Allah), đối với họ Jesus chỉ là một con người, một sứ giả như mọi sứ giả khác vì theo quan điểm của Hồi giáo thì Thiên Chúa không có con, như Thiên kinh Qur'an đã phán: "Allah là Đấng Tạo Thiên Lập Địa! Làm thế nào Ngài có con khi Ngài không hề có người bạn đường? Chính Ngài là Đấng đã sáng tạo và thông hiểu tất cả mọi vật." (trích 6:101) 

Hồi giáo không chấp nhận tội tổ tông, việc làm của Adam và Eve không phải là nguồn gốc tội lỗi của loài người. Và không có một ai có quyền rửa tội cho một ai khác; ngoại trừ Allah. 

Sự khác nhau giữa Cựu Ước, Tân Ước và Thiên Kinh Qu'ran trên quan điểm Đấng Toàn Năng như sau:

Cựu Ước: Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh mình (sách Sáng Thế Kỷ 1:27).

Tân Ước: Ta và Cha ta là một. (Tân ước Jean 10:30).

Thiên Kinh Qu'ran: Ngài là Đấng Duy Nhất. Allah Đấng Độc Lập và Cứu Rỗi. Ngài chẳng sinh ra ai và cũng chẳng ai sinh ra Ngài. Không một ai đồng đẳng với Ngài. (112 : 1-4.)

Đạo Hồi không có Mười Điều Răn như đạo Ki Tô nhưng kinh Qu'ran cũng liệt kê mười điều tương tự:

1- Chỉ tôn thờ một Thiên Chúa (tiếng Á Rập là Allah). 

2- Vinh danh và kính trọng cha mẹ. 

3- Tôn trọng quyền của người khác. 

4- Hãy bố thí rộng rãi cho người nghèo. 

5- Tránh giết người, ngoại trừ trường hợp cần thiết. 

6- Cấm ngoại tình. 

7- Hãy bảo vệ và chu cấp trẻ mồ côi. 

8- Hãy cư xử công bằng với mọi người. 

9- Hãy trong sạch trong tình cảm và tinh thần. 

10- Hãy khiêm tốn. 

"Hoài niệm làng quê" - tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Cường

Ngoài ra tín đồ Hồi giáo có một số luật lệ :

- Một lần trong đời, họ phải hành hương về thánh địa Mecca, nhưng với điều kiện họ không vay mượn hay xin phí tổn. Trước khi đi, họ phải lo cho gia đình vợ con đầy đủ những nhu cầu cần thiết trong thời gian họ vắng mặt hành hương. 

- Nghiêm cấm ăn máu, thịt con vật đã chết trước khi được cắt tiết theo nghi thức; không được ăn thịt lợn vì lợn là con vật bẩn thỉu. 

- Nghiêm cấm uống rượu và các thức uống lên men. 

- Nghiêm cấm cờ bạc. 

- Nghiêm cấm gian dâm và trai gái quan hệ xác thịt trước khi cưới hỏi. 

- Nghiêm cấm ăn những con vật ăn thịt sống hay ăn tạp (như chó, mèo, chuột...). 

- Người Hồi giáo chỉ được ăn thịt halal, tức là thịt đã được giết mổ theo nghi thức của đạo Hồi. Tuy nhiên, trong trường hợp tuyệt đối không có gì ăn, họ được ăn mọi thứ để duy trì sự sống. 

- Hàng năm phải thực hiện tháng ăn chay Ramadan để tưởng nhớ và biết thương xót người nghèo. Tháng này tính theo lịch Mặt Trăng. Trong tháng này, khi còn ánh sáng Mặt Trời, họ không được ăn và uống, đến đêm thì mới ăn. Cũng trong tháng này, con người phải tha thứ và sám hối, vợ chồng không được gần nhau vào ban ngày nhưng ban đêm vẫn có thể ân ái với nhau. Trẻ em và phụ nữ có mang không phải thực hiện Ramadan. 

- Hồi giáo nghiêm cấm kỳ thị chủng tộc và tôn giáo, tín đồ Hồi giáo không được phép chỉ trích cũng như phán xét người khác. Đó là việc của Allah Đấng Toàn Năng. 

Năm điều căn bản của đạo Hồi:

1- Tuyên đọc câu Sahadah: La ila ha il lallah, có nghĩa "Allah là Đấng Duy Nhất để phụng thờ". 

2- Cầu nguyện ngày năm lần: Sáng sớm, trưa, xế trưa, chiều và tối. 

3- Bố thí. 

4- Nhịn chay tháng Ramadan. 

5- Hành hương tại Mecca. 

"Vườn địa đàng"

Trên phương diện khoa học nhân văn, Hồi giáo là một tôn giáo ra đời vào thế kỷ thứ 7, dựa trên những nền tảng có sẵn của Do Thái giáo và Cơ Đốc giáo. Đôi khi người ta cũng gọi Hồi giáo là đạo Muhammad (Muhammadanism), theo tên của đức sáng tổ. Tuy nhiên, với những tín đồ Hồi giáo, đạo của họ là đạo thường hằng trong vũ trụ, do Thiên Chúa (hay Thượng Đế) tạo ra, và vì Thiên Chúa vốn bất sinh bất diệt nên đạo của Ngài cũng bất sinh bất diệt; còn Muhammad đơn thuần chỉ là một người "thuật nhi bất tác", thuật lại cho mọi người những mặc khải của Thiên Chúa mà thôi. Trong quan niệm của các tín đồ, Hồi giáo không khởi sinh từ Muhammad. Với họ, con người đầu tiên do Thiên Chúa tạo ra, tức Adam, là tín đồ Hồi giáo đầu tiên, và ngay từ thuở hồng hoang, khắp đất trời đã là một vương quốc Hồi giáo. Không chỉ người mà thôi, mà tất cả muông thú, cỏ cây đều tuân theo Hồi giáo cả. Sở dĩ Adam và loài người được kiến tạo là để thay mặt Thiên Chúa cai quản các loài thảo cầm ở nhân gian. Và vì đẳng cấp của loài người cao như thế, nên Thiên Chúa đã dùng chính hình mẫu của mình ban cho con người. Đến đây thì vấn đề nảy sinh. Do mang hình mẫu của Thiên Chúa nên con người có được sự tự do ý chí. Sự tự do ý chí đôi khi dẫn đến những lầm lạc, lầm lạc dẫn đến rời bỏ Chúa, và xa dần chánh đạo. Khi Adam, con người đầu tiên và cũng là nhà tiên tri đầu tiên, lìa trần, con cháu ông, không còn ai chỉ bảo, càng lún sâu vào con đường tối. Do thế mà Thiên Chúa lại phải gửi xuống nhân gian những vị tiên tri mới để nhắc lại Thiên Đạo, đưa loài người về đúng nẻo ngay. Trước Muhammad, đã có hằng trăm ngàn tiên tri giảng lời mặc khải ở trần thế, trong đó có Noah, Abraham, Moses, David và Jesus. Tuy nhiên, một là do loài người u mê chưa tỉnh ngộ, hai là do khả năng của các vị cổ tiên tri còn hạn chế, không truyền đạt hết được lời Thiên Chúa, mà chính đạo vẫn bị bóp méo như thường. Rốt cuộc, đến thế kỷ thứ 7, Thiên Chúa quyết định khải thị cho Muhammad, và biến ông trở thành vị tiên tri hoàn hảo nhất trước nay, hơn hẳn những tiên tri tiền nhiệm. Do đó mà đạo của Muhammad truyền bá cũng là hoàn hảo nhất, không thể bị bóp méo như trước kia. Muhammad trở thành vị tiên tri cuối cùng, và bất cứ ai dám xưng tiên tri sau Muhammad đều là kẻ tà giáo. Như đã thấy ở trên, Abraham, sáng tổ Do Thái Giáo, và Jesus Christ, sáng tổ Cơ Đốc Giáo, đều có vị trí tiên tri trong Hồi giáo. Như vậy, Thiên Chúa mà ba tôn giáo này thờ phượng chỉ là một. Nói về Hồi giáo, chúng ta vẫn thường hay nhắc Thánh Allah, nhưng gọi như thế là sai, vì Allah trong tiếng Arab mang nghĩa là Thiên Chúa. (Những tín đố Cơ Đốc người Arab khi cầu nguyện cũng gọi Đức Chúa Cha là Allah.). Thiên Chúa dĩ nhiên phải cao hơn Thánh, vả lại trong đạo Hồi chính thống hoàn toàn không có khái niệm Thánh. Người Do Thái Giáo và Thiên Chúa Giáo cũng được tín đồ Hồi Giáo tương đối coi trọng và gọi là Giáo Dân Thánh Thư (People of The Book). Kinh Thánh Cơ Đốc cũng là sách thiêng trong Hồi giáo, có điều người ta coi nó không đầy đủ và hoàn thiện như Koran.

Đây là thăn ngựa cuốn rau củ.

Tháng Ramadan

Ramadan là tên gọi tháng thứ 9 trong lịch Hồi giáo. Lịch Hồi, hay còn gọi là lịch Hijra, được tính theo mặt trăng, và bắt đầu có từ ngày 16/7/622 (theo công lịch Gregorian Calendar), tức là ngày mở đầu một năm Ảrập, đánh dấu bằng chuyến đi của Mohamed từ thánh địa Mecca đến Medina (cả 2 địa điểm này đều ở Ảrập Xêút. 

Năm của lịch Hồi giáo cũng chia làm 12 tháng, đó là: 

1- Muharram, 

2-  Saphar, 

3- Rabia I, 

4- Rabia II, 

5- Jamada I, 

6- Jamada II, 

7- Rajab, 

8- Shaban, 

9- Ramadan, 

10- Shawwal, 

11- Dulkaada, 

12- Dulhegia. 

Vì tính theo mặt trăng (kiểu như âm lịch của ta) nên mỗi năm có 354 hoặc 355 ngày, do đó cứ 30 năm lại có 17 năm nhuận.

Lịch Hijra được dùng cho lễ giáo của toàn thế giới Hồi giáo, và là lịch chính thức ở Ảrập Xêút và Yemen. (Bởi thế, nếu bạn có dịp sang công tác hay du lịch 2 quốc gia này, nhớ mang theo một cuốn lịch túi của ta để... đối chiếu cho dễ!). Trong hầu hết các nước Ảrập, lịch này được dùng song song với Công lịch Gregorian. Riêng ở Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập thì lấy công lịch Gregorian làm lịch chính thức. 

Tháng Ramadan không nên gọi là "tháng ăn chay" và cũng không nên gọi là "tháng nhịn ăn", bởi lẽ thực chất, các tín đồ chẳng ăn chay hoàn toàn và cũng không nhịn ăn hoàn toàn (sẽ nói rõ ở dưới). Trong giáo lý của đạo Hồi, có 5 tín điều bắt buộc đối với mọi tín đồ. Năm điều đó là: 

1- Phải đọc hoặc nhẩm câu sau đây mỗi khi làm lễ: "Không có thánh thần nào khác ngoài Thánh Allah, và Mohamed là Thiên sứ của Người". Mỗi ngày 5 lần (sáng sớm trước khi mặt trời ló lên ở chân trời, trước lúc giữa trưa, lúc giữa buổi chiều, lúc mặt trời vừa lặn, và buổi tối giữa khoảng mặt trời lặn với giờ đi ngủ). Một giáo chức trong đạo đọc câu này trong giáo đường, truyền qua những loa điện cực đại treo trên nóc, nhắc tín đồ đến giờ hành lễ. Ai đã có dịp qua các nước Ảrập, các quốc gia Hồi giáo như Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia, Pakistan, Bangladesh, các nước Trung Á... đều được nghe câu này đều đặn hàng ngày. 

2- Năm lần đọc câu trên, chính là 5 lần hành lễ trong ngày và tiếng Ảrập gọi là Salat, vào những thời điểm đã được quy định ở trên. Khi làm lễ, dù đang đứng ở đâu (giữa đường, trong phòng đợi ở sân bay...) mọi tín đồ đều quỳ lạy và hướng về thánh địa Mecca, đọc những câu trong kinh Koran. Nếu bạn đi trên máy bay của các nước Ảrập, màn hình vô tuyến trong từng khoang của hành khách cũng chỉ rõ cho mọi người lúc này, Mecca đang ở hướng nào so với chiều dọc của máy bay đang bay. Trên máy bay chuyên cơ của các nguyên thủ quốc gia Hồi giáo như Vua Ảrập Xêút, Vua Kuwait... còn có những khoang riêng, trong đó có một tấm thảm để hành lễ, và tấm thảm này luôn luôn tự động hướng về thánh địa Mecca, dù là đang bay ở bất cứ nơi nào trên trái đất. Ngày thứ sáu hàng tuần, tất cả tín đồ nam giới có nghĩa vụ đến một giáo đường gần nhất để làm lễ tập thể - nhưng phụ nữ thì không được vào, hoặc vào một cửa riêng và một khu vực riêng trong giáo đường. Trên cả nước Ai Cập chẳng hạn, có tất cả hơn 6.000 giáo đường lớn nhỏ của đạo Hồi. 

"Lưới hoa" - người mẫu Trung Quốc

3- Đóng góp tiền từ thiện để giúp người nghèo, tiếng Ảrập gọi là Zakat. Trước kia, có những giáo chức trong đạo đi thu, nay nghĩa vụ này tùy theo sự hảo tâm tự giác của các tín đồ, và thông thường mọi người đóng góp vào ngày cuối của tháng Ramadan.

4- Nhịn ăn, nhịn uống... (ban ngày) của 30 ngày trong tháng Ramadan. 

5- Hành hương đến thánh địa Mecca ở Ảrập Xêút. Mỗi tín đồ Hồi giáo có nghĩa vụ cố gắng để trong đời mình có ít nhất một lần hành hương đến Mecca (và cũng chỉ những người theo đạo mới được phép đến nơi này). Khi hoàn thành nghĩa vụ này, họ sẽ được mang danh hiệu "Haj" hoặc "Haji". Bởi thế, nếu bạn cầm danh thiếp của một doanh nhân, một quan chức của các nước theo đạo Hồi, thấy trong dòng tên họ có chữ Haji thì hiểu rằng người đó đã có lần hành hương đến Mecca. Ở Việt Nam cũng đã có những Haji, trong cộng đồng người Chăm Bà ni, hoặc ở Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh - nơi đã có thánh đường của đạo. 

Mỗi tín điều kể trên đều có ý nghĩa của nó, và được các giáo sĩ giải thích cặn kẽ. Chẳng hạn như việc nhịn ăn, nhịn uống, nhịn hút thuốc... (ban ngày) trong suốt tháng Ramadan, một giáo sĩ cao cấp ở Ai Cập đã giải thích: Làm như vậy để có một sự đồng cảm với những người nghèo đói, đồng thời còn nhằm luyện cho con người một sự tiết chế, chống những cám dỗ vật chất để tạo thuận lợi cho việc được lên thiên đàng.

Mỗi buổi chiều trong suốt 30 ngày của tháng Ramadan này, ở các địa phương đều tổ chức những bữa ăn từ thiện. Bàn ghế được kê thành từng dãy trong công viên hoặc trên những vỉa hè rộng. Thức ăn và bánh mì được để thành từng suất trên bàn, tất nhiên cả cốc để uống nước và những bình nước mát, sau suốt một ngày nhịn ăn và uống. Chi phí cho những bữa ăn từ thiện này là từ tiền quyên góp của các công ty, nhà hàng, và cả tiền của những người được miễn chuyện nhịn ăn (những phụ nữ đang có mang, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, người đang ốm đau và những người đang đi du lịch ở nước ngoài), coi như một khoản đóng góp thế cho nghĩa vụ. 

Khoảng 5 giờ chiều, những người nghèo mang theo cả con cái đến những tụ điểm này, ngồi vào bàn một cách rất trật tự. Mặc dù đã đói và khát vì phải nhịn trong cả ngày, trước mặt lại là những hộp thức ăn toả mùi thơm và những cốc nước mát, nhưng không một ai đụng đến. Tất cả ngồi im lặng, nhiều người lẩm nhẩm đọc kinh Koran. Chỉ đến khi tiếng loa từ các giáo đường vang lên, đọc xong câu kinh ở điều 1, mọi người mới bắt đầu ăn uống. (Ở Syria thì hiệu lệnh là một phát đại bác bắn trên sườn núi). Các gia đình không thuộc diện nghèo thì tổ chức ăn ở nhà một cách linh đình như ta ăn Tết ( Không nên gọi là "tháng ăn chay" vì chẳng "chay" một tí nào. Lượng thực phẩm tiêu dùng trong tháng Ramadan này thường gấp 4, 5 lần những tháng khác). Sau khi ăn uống, mọi người đi chơi, thăm hỏi nhau hoặc ra vườn hoa ngồi hút thuốc, chuyện trò râm ran. Phải thật khuya, mọi người với về nhà nằm nghỉ. Khoảng 2 giờ sáng, mỗi phố lại có một người - gọi là Abu Tbeila - mang một chiếc trống nhỏ, tiếng rất đanh, vừa đi vừa đánh theo nhịp ngũ liên, vừa hô to để đánh thức mọi người dậy lo nấu nướng, kịp ăn uống xong xuôi trước khi mặt trời mọc để bước sang một ngày nhịn mới. Các gia đình thường cho tiền anh chàng đánh trống này. 

Sưu tầm

Trang phục dân tộc Choro (Đồng Nai) - ảnh Việt Nam xưa